Middensluis van toen tot nu

30 september 2021

De Zeesluis, hoe de Middensluis eerst heette, werd gebouwd met dezelfde reden als waarom we nu de Nieuwe Sluis bouwen. De steeds groeiende scheepvaart, in zowel afmeting als in aantal, maken dat een grotere sluis nodig was. En ook bij de Middensluis speelde de samenwerking van Vlaanderen en Nederland een belangrijke rol. We schrijven dus weer geschiedenis.
Luchtfoto Middensluis

Exact 113 jaar heeft de Middensluis dienst gedaan. Een fijne kleine sluis, waar ondanks zijn kleinere afmetingen veel schepen door geschut zijn. De sluis heeft een rijke geschiedenis met flink wat verbouwingen. We lichten er een aantal hoogtepunten uit.

Opening Middensluis

Eind 19e eeuw

Vanwege de groei van het havenverkeer werd in 1890 een uitbreidingsplan gemaakt met onder andere het idee voor een nieuwe sluis bij Terneuzen die net zo groot moest worden als de sluis bij Sas van Gent. De Nederlandse regering liet de uitvoering van het plan van de Vlaamse regering wel even wachten. Na lange en moeilijke onderhandelingen kwam in 1895 een nieuwe Belgisch-Nederlandse afspraak tot stand die voorziet in de bouw van een nieuwe derde sluis bij Terneuzen met een lengte van 140 meter, een breedte van 15,75 meter en een diepte van 7,8 meter. Het werk startte eind 19e eeuw. Toen men bezig was met de uitbreidingswerken uit de overeenkomst is in 1902 besloten dat de Middensluis een breedte van 18 meter en diepte van ruim 8 meter moest krijgen. Dit natuurlijk tot groot enthousiasme van Gent. De huidige Middensluis kreeg dus een capaciteit van 10.000 ton. Op 1 oktober 1908 werd de Zeesluis (huidige Middensluis) voorlopig in gebruik genomen. De officiële opening vond plaats op 15 februari 1910 in aanwezigheid van koningin Wilhelmina.

Tweede wereldoorlog

Tweede Wereldoorlog

De Middensluis heeft een bewogen leven achter zich. De eerste verbouwing, die voor de oorlog plaatsvond, betrof de vervanging van de oorspronkelijke rolbruggen op het buitenhoofd door rolbasculebruggen. In de Tweede Wereldoorlog liep de sluis nogal wat schade op. Van het buitenhoofd waren de deuren en de rolbasculebruggen totaal vernield. Bij het binnenhoofd was een deur verwoest en was er flinke schade aan de kelderdekken, De bedieningsgebouwtjes waren nog wel te herkennen maar geheel onbruikbaar. Er werden dan ook nieuwe gebouwtjes geplaatst. Als we het over de Tweede Wereldoorlog en de sluizen hebben, vergeten we natuurlijk nooit de vijf dappere werknemers van Rijkswaterstaat, die op Dolle Dinsdag (5 september 1944) getracht hebben de geplaatste explosieven bij de sluizen onklaar te maken. Zij werden aangehouden en omgebracht. Het oorlogsmonument dat nabij de Middensluis in Terneuzen terug komt, is opgericht op uitdrukkelijke wens van koningin Wilhelmina na een bezoek op 14 maart 1945 aan deze plaats.

De Middensluis kreeg eerst de naam Zeesluis, vervolgens Oude Zeesluis. En pas na weer een renovatie heette hij Middensluis.

Renovatie Middensluis

Jaren 60 en 70

De volgende verbouwing van de sluis was in het begin van de zestiger jaren. De (herstelde) rolbasculebruggen van het buitenhoofd werden verplaatst naar het binnenhoofd, terwijl op het buitenhoofd bredere bruggen werden gelegd. Dit betekende dat op beide hoofden geheel nieuwe brugkelders moesten worden gemaakt. Ook verhoogde men het buitenhoofd en werden de bedieningsgebouwtjes aangepast. Aan de eigenlijke sluiskolk veranderde bij deze wijzigingen niet veel. Eind jaren 60 werden ook de West- en Oostsluis aangelegd. De Middensluis leek in alle jaren goed onderhouden, toch was de realiteit anders. De sluisdeuren waren in slechte toestand en toe aan vernieuwing. Bovendien waren de deuren ontworpen om een beperkt verval te keren en kon de sluis dus maar onvolwaardig gebruikt worden. Sinds het opheffen van de sluizen in Sas van Gent bij de kanaalwerken in de zestiger jaren, stond het Belgische kanaaldeel in open verbinding met het Nederlandse. De conclusie was dat schutten met de Middensluis in de slechte toestand na de opening van de Westsluis een onnodig risico inhield. Dus was verbouwen weer nodig, aangezien er geen geld en geen ruimte was om een nieuwe sluis te bouwen.

Heropening Middensluis

Begin jaren 80

Van 1977 tot 1982 kreeg de Middensluis een complete renovatie met een nieuw buitenhoofd en nieuwe roldeuren. Ook de sluiskolk werd aangepakt en kreeg onder andere nieuwe haalkommen. Daarnaast werden de gebogen wanden aangepast met geleidewerken. De sluis werd voor deze renovatie jarenlang drooggezet. Eind 1982 werd de Middensluis weer vol water gezet. In 1983 startte de bouw van het huidige bediengebouw naast de Middensluis. Medio 1984 werd het gebouw in gebruik genomen en vanaf 1986 was er centrale bediening. Dat betekent dat de drie sluizen in Terneuzen sinds die tijd vanuit één centrale post worden gepland en geleid terwijl van daar uit ook alle scheepvaartbewegingen worden geregeld. De feitelijke bediening, dus het binnenroepen van de schepen en het bedienen van deuren, bruggen en schuiven, geschiedt nog op de sluizen zelf vanuit de centrale bedieningsruimte. De gerenoveerde sluis werd officieel geopend op 30 oktober 1986 met aanwezigheid van Neelie Smit-Kroes en Herman de Croo vanaf het stadsjacht van Gent de Jacob van Artevelde die door de sluis ging.

Laatste vaartocht

Dankbaar

Van 1 oktober 1908 tot 1 oktober 2021 hebben heel veel schepen dankbaar gebruik kunnen maken van de Middensluis. Heel wat schepen hebben de sluis gepasseerd om het kanaal van Gent naar Terneuzen te bereiken of om de Westerschelde op te varen. En dit stukje geschiedenis sluiten we nu af. Op donderdag 30 september 2021 was de laatste vaartocht door de Middensluis samen met (oud) medewerkers. Na het uitvaren van de Middensluis werd ook afscheid genomen van het tijdelijke doorvaartkanaal: Kapitein Rooiboskanaal door cabaratier Maikel Harte. Hij is de bedenker van de 'mythische' held Kapitein Rooibos.